ROTTERDAM SÖZLEŞMESİ (TEHLİKELİ KİMYASALLAR TİCARETİ)
Rotterdam Sözleşmesi, uluslararası düzeyde tehlikeli kimyasalların ve pestisitlerin sınır ötesi ticaretini düzenleyen, çevre ve insan sağlığını korumayı amaçlayan kapsamlı bir anlaşmadır. Resmi adıyla Tehlikeli Kimyasalların ve Pestisitlerin Önceden Onaylanması Usulüyle Bilgilendirilmesi Prosedürü Hakkında Rotterdam Sözleşmesi (The Rotterdam Convention on the Prior Informed Consent Procedure for Certain Hazardous Chemicals and Pesticides in International Trade), 1998 yılında kabul edilmiş ve 2004 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu sözleşme, taraf devletlerin tehlikeli kimyasalların uluslararası ticaretinde karşılıklı bilgi alışverişini ve onay mekanizmasını sağlayarak, kimyasal maddelerin güvenli kullanımını teşvik eder.
Rotterdam Sözleşmesi, özellikle tehlikeli kimyasallar ve pestisitler konusunda, bu maddelerin ithalatı ve ihracatı ile ilgili olarak taraf ülkelerin bilgilendirilmesini ve onaylarının alınmasını zorunlu kılar. Sözleşmenin temel amacı, kimyasalların kontrolsüz ve bilinçsiz ticaretinin önüne geçmek, çevre kirliliğini azaltmak ve insan sağlığını korumaktır. Bu bağlamda, sözleşme kapsamında yer alan kimyasalların listesi düzenli olarak güncellenir ve taraf ülkeler arasında paylaşılır.
Önceden Onaylanmış Bilgilendirme (Prior Informed Consent – PIC) Prosedürü, Rotterdam Sözleşmesi’nin en önemli mekanizmasıdır. Bu prosedür, bir kimyasalın ihracatından önce ithalatçı ülkenin bu konuda bilgilendirilmesini ve ithalat için onay vermesini gerektirir. Böylece, ithalatçı ülke kimyasalın risklerini değerlendirebilir ve uygun önlemleri alabilir. İhracatçı ülke ise, kimyasalın güvenli kullanımı ve taşınması için gerekli bilgileri sağlamakla yükümlüdür.
Rotterdam Sözleşmesi, çevresel ve sağlık riskleri yüksek olan kimyasalların kontrolünü sağlamakla kalmaz, aynı zamanda taraf ülkeler arasında işbirliği ve kapasite geliştirme faaliyetlerini de destekler. Bu kapsamda, sözleşme taraflarına teknik yardım, eğitim ve bilgi paylaşımı gibi destekler sunar. Böylece, özellikle gelişmekte olan ülkelerin kimyasal yönetimi konusunda güçlendirilmesi hedeflenir.
Sözleşmenin kapsamına giren kimyasallar, genellikle kanserojen, mutajen, teratojen etkileri olan, çevreye kalıcı zararlar verebilen ve biyolojik çeşitliliği tehdit eden maddelerdir. Ayrıca, sözleşme kapsamında yer alan pestisitler, tarımsal üretimde kullanılan ancak insan sağlığı ve çevre için risk teşkil eden kimyasallardır. Bu maddelerin kontrolü, sürdürülebilir tarım ve çevre koruma açısından kritik öneme sahiptir.
Rotterdam Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) işbirliğiyle yürütülür. Sözleşme, taraf ülkelerin ulusal mevzuatlarını uyumlu hale getirmelerini teşvik eder ve kimyasal yönetimi konusunda uluslararası standartların oluşturulmasına katkı sağlar. Ayrıca, sözleşme kapsamında düzenlenen toplantılar ve konferanslar, taraflar arasında deneyim paylaşımı ve politika geliştirme için platform oluşturur.
Rotterdam Sözleşmesinin önemi, küresel kimyasal güvenliği sağlamadaki rolünden kaynaklanır. Kimyasalların kontrolsüz ticareti, çevre kirliliği, insan sağlığı sorunları ve ekosistem bozulmaları gibi ciddi problemlere yol açabilir. Bu nedenle, sözleşme, kimyasal maddelerin güvenli yönetimi için uluslararası işbirliğinin temel araçlarından biridir. Sözleş