BASEL SÖZLEŞMESİ (TEHLİKELİ ATIKLARIN SINIR AŞAN TAŞINMASI)
Basel Sözleşmesi, uluslararası düzeyde kabul görmüş ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından yönetilen, tehlikeli atıkların sınır aşan taşınmasının kontrolü ve bu atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesini amaçlayan kapsamlı bir çevre anlaşmasıdır. 1989 yılında imzaya açılan ve 1992 yılında yürürlüğe giren bu sözleşme, dünya genelinde tehlikeli atıkların gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere yasadışı veya uygunsuz şekilde taşınmasını önlemek için oluşturulmuştur. Sözleşme, atıkların çevre ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini minimize etmeyi hedefler.
Basel Sözleşmesi, tehlikeli atıkların tanımını yaparken, bu atıkların insan sağlığına veya çevreye zarar verebilecek özelliklere sahip maddeler olduğunu belirtir. Bu atıklar arasında kimyasal, biyolojik, radyoaktif, patlayıcı, yanıcı ve toksik özellikte olanlar yer alır. Sözleşme, sadece tehlikeli atıkları değil, aynı zamanda kontrol edilmesi gereken diğer atık türlerini de kapsar. Bu kapsamda, atıkların üretildiği yerden bertaraf edileceği yere kadar olan tüm taşınma süreçleri sıkı bir şekilde düzenlenir.
Sözleşmenin temel ilkeleri arasında, atıkların mümkün olduğunca kaynağında azaltılması, geri dönüşüm ve yeniden kullanımın teşvik edilmesi, atıkların çevreye zarar vermeyecek şekilde bertaraf edilmesi ve sınır aşan taşımaların sadece ilgili tarafların önceden bilgilendirilmesi ve onayı ile yapılması yer alır. Bu ilkeler, çevre koruma ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda atık yönetiminde uluslararası iş birliğini güçlendirir.
Basel Sözleşmesi, taraf ülkelerin tehlikeli atıkların sınır aşan taşınmasını kontrol etmek için ulusal düzenlemeler geliştirmesini ve bu düzenlemeleri uygulamasını zorunlu kılar. Ayrıca, taraflar arasında bilgi alışverişi, teknik yardım ve kapasite geliştirme faaliyetleri desteklenir. Bu sayede, özellikle gelişmekte olan ülkelerin atık yönetimi altyapısının güçlendirilmesi ve çevresel risklerin azaltılması hedeflenir.
Sözleşme, yasadışı atık taşımacılığı ile mücadelede önemli bir araçtır. Atıkların izinsiz veya uygunsuz şekilde sınır aşan taşınması durumunda, taraf ülkeler iş birliği yaparak bu faaliyetleri engeller ve sorumluları yasal olarak cezalandırır. Bu mekanizma, çevre suçlarının önlenmesi ve uluslararası çevre hukuku normlarının uygulanması açısından kritik öneme sahiptir.
Basel Sözleşmesi aynı zamanda, tehlikeli atıkların bertarafı için en iyi çevresel uygulamaların benimsenmesini teşvik eder. Bu kapsamda, atıkların çevreye zarar vermeden, insan sağlığını koruyacak şekilde işlenmesi, depolanması ve yok edilmesi için standartlar belirlenir. Sözleşme, atık yönetiminde öncelikli olarak atık üretiminin azaltılması ve geri kazanımın artırılması prensibini benimser.
Basel Sözleşmesi, günümüzde küresel çevre yönetimi ve sürdürülebilirlik politikalarının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. İklim değişikliği, biyoçeşitlilik kaybı ve kirlilik gibi küresel çevre sorunlarıyla mücadelede atık yönetiminin önemi giderek artmaktadır. Bu bağlamda, sözleşme tarafları, tehlik