OKYANUS ASİTLENMESİ
Okyanus asitlenmesi, atmosferdeki karbon dioksit (CO₂) seviyelerinin artması sonucu, okyanus sularının kimyasal yapısında meydana gelen değişiklikleri ifade eden kritik bir çevresel olgudur. Bu süreç, atmosferden okyanus yüzeyine çözülen CO₂ gazının, su ile reaksiyona girerek karbonik asit (H₂CO₃) oluşturmasıyla başlar. Karbonik asit, suda hızla hidrojen iyonları (H⁺) ve bikarbonat iyonları (HCO₃⁻) şeklinde ayrışır. Hidrojen iyonlarının artışı, okyanus suyunun pH değerinin düşmesine yani asitlik seviyesinin yükselmesine neden olur. Bu kimyasal değişim, okyanusların doğal alkalinlik dengesini bozar ve deniz ekosistemleri üzerinde derin etkiler yaratır.
Okyanus asitlenmesinin temel nedeni, sanayi devrimi sonrası insan faaliyetleriyle atmosfere salınan büyük miktarda fosil yakıtların yanması ve ormansızlaşma gibi süreçlerle artan sera gazı emisyonlarıdır. Atmosferdeki CO₂ konsantrasyonu, pre-endüstriyel döneme kıyasla %40’tan fazla artmış ve bu artışın yaklaşık %30’u okyanuslar tarafından emilmiştir. Bu durum, okyanusların küresel karbon döngüsündeki önemli rolünü gösterirken, aynı zamanda deniz suyunun kimyasal yapısında istenmeyen değişikliklere yol açmaktadır.
Okyanus asitlenmesi, özellikle kalsiyum karbonat (CaCO₃) bazlı kabuk ve iskelet yapısına sahip deniz organizmaları için büyük bir tehdittir. Mercanlar, midyeler, deniz salyangozları ve planktonlar gibi canlılar, asidik ortamda kabuklarını oluşturmakta zorlanır veya mevcut yapıları çözünmeye başlar. Bu durum, deniz biyolojik çeşitliliğinin azalmasına, ekosistemlerin bozulmasına ve deniz besin zincirinin zarar görmesine neden olur. Ayrıca, mercan resiflerinin zarar görmesi, kıyı koruma, balıkçılık ve turizm gibi ekonomik faaliyetleri de olumsuz etkiler.
Okyanus asitlenmesinin etkileri sadece biyolojik değil, aynı zamanda kimyasal ve fiziksel süreçleri de kapsamaktadır. Asitlenme, deniz suyundaki karbonat iyonu (CO₃²⁻) konsantrasyonunu azaltır; bu iyon, kalsiyum karbonatın oluşumu için gereklidir. Azalan karbonat iyonu miktarı, kabuklu deniz canlılarının kabuk yapımını zorlaştırırken, deniz suyunun karbonat dengesini de bozar. Ayrıca, asitlenme okyanusların karbon tutma kapasitesini etkileyerek, atmosferdeki CO₂ seviyelerinin daha da artmasına yol açabilir ve böylece iklim değişikliği ile okyanus asitlenmesi arasında olumsuz bir geri besleme döngüsü oluşur.
Uluslararası İzleme Programları, okyanus asitlenmesinin etkilerini anlamak ve izlemek amacıyla kurulmuştur. Bu programlar, okyanusların kimyasal parametrelerini (pH, alkalinite, karbonat iyonu konsantrasyonu vb.), biyolojik göstergeleri ve fiziksel koşulları sürekli olarak takip eder. Elde edilen veriler, bilim insanlarına asitlenmenin bölgesel ve küresel etkilerini değerlendirme, gelecekteki senaryoları modelleme ve politika yapıcılar için bilimsel temel oluşturma imkanı sağlar. Bu programlar, deniz ekos