Solunabilir partikül (PM), havada bulunan, insan sağlığı ve çevre üzerinde olumsuz etkileri olabilen küçük katı ve sıvı parçacıklardır. Bu partiküller, genellikle 10 mikrometreden (PM10) daha küçük olan parçacıkları ifade eder ve bu nedenle solunum yollarına kolaylıkla girebilirler. Solunabilir partikül terimi, hava kirliliği ile ilgili çalışmalarda sıkça kullanılan bir kavramdır ve iki ana kategoriye ayrılır: PM10 ve PM2.5. PM10, 10 mikrometre veya daha küçük çapta olan partikülleri içerirken, PM2.5 ise 2.5 mikrometre veya daha küçük çapta olan partikülleri kapsar. PM2.5 partikülleri, daha derin solunum yollarına ulaşabilme yetenekleri nedeniyle sağlık açısından daha tehlikeli kabul edilir.
Solunabilir partiküller, çeşitli kaynaklardan kaynaklanabilir. Bunlar arasında doğal kaynaklar (örneğin, volkanik patlamalar, toprak erozyonu, deniz suyu buharlaşması) ve insan faaliyetleri (örneğin, sanayi, ulaşım, tarım, enerji üretimi) bulunmaktadır. Özellikle fosil yakıtların yakılması, karbon salınımı ve kirlilik açısından önemli bir etki yaratır. Bu süreçler, havada süzülen ve insan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabilecek çok çeşitli kimyasal bileşenleri içeren partiküllerin oluşumuna yol açar.
Solunabilir partiküllerin insan sağlığı üzerindeki etkileri oldukça ciddidir. PM2.5 gibi küçük partiküller, akciğerlere ve hatta kan dolaşımına geçerek çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu sağlık sorunları arasında solunum yolu hastalıkları, kalp hastalıkları, astım, böbrek hastalıkları ve kanser gibi ciddi hastalıklar yer alır. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve solunum yolu rahatsızlıkları olan bireyler, solunabilir partiküllere karşı daha hassastır ve bu nedenle bu grupların korunması büyük önem taşır.
Hava kalitesi ile ilgili standartlar, solunabilir partiküllerin insan sağlığı üzerindeki etkilerini azaltmak amacıyla geliştirilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), PM2.5 için yıllık maruz kalma limitlerini belirlemiştir. Bu limitler, toplum sağlığını korumak ve hava kalitesinin iyileştirilmesi amacını taşır. Hava kalitesi izleme sistemleri, solunabilir partiküllerin seviyelerini takip ederek, gerekli önlemlerin alınmasına yardımcı olur.
Çevresel etkileri bakımından, solunabilir partiküller ekosistemler üzerinde de olumsuz etkilere yol açabilir. Hava kirliliğinin artması, bitki örtüsü, su kaynakları ve toprak kalitesi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Özellikle, asidik yağışlar ve toprak asitlenmesi gibi olaylar, tarımsal üretkenliği tehdit eden sonuçlar doğurabilir.
İklim değişikliği ile de ilişkili olan solunabilir partiküller, atmosferdeki sera gazı emisyonlarına katkıda bulunabilir. Bu durum, küresel ısınmayı tetikleyebilir ve iklim değişikliğinin etkilerini artırabilir. Bu nedenle, solunabilir partikül kirliliği ile mücadele, sadece insan sağlığını korumak değil, aynı zamanda çevresel sürdürülebilirlik açısından da büyük bir öneme sahiptir.
Sonuç olarak, solunabilir partiküller (PM), insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle önemli bir hava kirliliği sorunudur.
