Karbon Pazarı, sera gazı emisyonlarını azaltmak amacıyla oluşturulmuş bir ticaret sistemi olup, ülkeler veya şirketler arasında karbon kredisi alım satımı yapılmasını sağlar. Bu sistem, iklim değişikliği ile mücadelede önemli bir araç olarak kabul edilmektedir ve karbon ayak izi azaltımını teşvik etmektedir. Karbon pazarlarının temel amacı, sera gazı emisyonlarının ekonomik olarak en verimli şekilde azaltılmasıdır. Bu bağlamda, karbon kredisi, bir ton karbondioksit (CO2) veya eşdeğer sera gazı emisyonunu temsil eden birimdir. Şirketler veya ülkeler, belirlenen emisyon hedeflerine ulaşmak için ihtiyaç duydukları karbon kredilerini satın alabilir ya da fazla kredilerini satarak gelir elde edebilirler.
Karbon Pazarı, genellikle iki ana türde sınıflandırılır: zorunlu karbon piyasaları ve gönüllü karbon piyasaları. Zorunlu karbon piyasaları, belirli ülkelerde veya bölgelerde yasal düzenlemelerle oluşturulmuş olup, emisyon sınırları olan şirketlerin bu sınırlara uymalarını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Örneğin, Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi (EU ETS), dünyanın en büyük zorunlu karbon piyasalarından biridir ve büyük sanayi tesisleri ve elektrik santralleri için emisyon limitleri belirlemektedir. Gönüllü karbon piyasaları ise, şirketlerin veya bireylerin iklim değişikliği ile mücadele kapsamında kendi istekleriyle karbon kredisi satın alarak emisyonlarını dengelemelerine olanak tanır. Bu tür piyasalarda, genellikle çevresel projeler desteklenir ve bu projeler aracılığıyla karbon kredileri üretilir.
Karbon piyasalarının işleyişi, emisyon ticareti adı verilen bir mekanizma ile gerçekleşir. Sistemin işleyişi, belirli bir emisyon sınırı belirlenmesi ve bu sınırın altında kalan emisyon miktarının karbon kredisi olarak ticareti ile sağlanır. Bu süreçte, karbon vergisi uygulamaları da önemli bir yer tutar; bu uygulamalar, sera gazı emisyonu yapan şirketlerin belirli bir vergi ödemelerini gerektirir. Böylece, emisyonların azaltılması teşvik edilir ve piyasada dengeli bir rekabet ortamı sağlanır.
Karbon pazarlarının etkili bir şekilde çalışabilmesi için şeffaflık, güvenilirlik ve denetim oldukça önemlidir. Karbon kredisi piyasasında işlem gören kredilerin gerçekliği ve projelerin etkililiği, bağımsız denetim kuruluşları tarafından değerlendirilmekte ve onaylanmaktadır. Bu süreç, karbon offset projelerinin (emisyon dengeleme projeleri) güvenilirliğini artırmakta ve yatırımcıların güvenini kazanmaktadır.
Karbon pazarlarının avantajları arasında, sera gazı emisyonlarının azaltılması için ekonomik teşviklerin sağlanması, çevresel projelere finansman desteği verilmesi ve yenilikçi teknolojilerin geliştirilmesine katkıda bulunulması yer almaktadır. Bununla birlikte, bazı eleştiriler de mevcuttur. Eleştirmenler, karbon pazarlarının karmaşık yapısını, bazı şirketlerin emisyon hedeflerini yeterince ciddiye almamasını ve çevresel etkilerin tam olarak değerlendirilememesini vurgulamaktadır. Ayrıca, bazı durumlarda piyasa dalgalanmaları ve manipülasyon riski söz konusu olabilir.
Karbon Pazarı, uluslararası düzeyde de önemli bir rol oynamaktadır. Ülkeler arasında karbon ticaretinin teşvik edilmesi, Paris Anlaşması gibi uluslararası iklim anlaşmaları ile desteklenmektedir. Bu anlaşmalar, ülkelerin sera gazı emisyonlarını azaltmalarını ve bu süreçte karbon piyasalarından yararlanmalarını öngörmektedir. Dolayısıyla, karbon pazarı, iklim değişikliği ile mücadelede sadece ekonomik bir araç değil, aynı zamanda uluslararası işbirliğinin bir unsuru olarak da görülmektedir.